हजारका नोट हराउँदै बजारमा, नयाँ नोट भदौपछि मात्र!
काठमाडाैं, २९ असाेज । ठूला नेताका घरमा भण्डारण गरिएको पैसा जलेका खबरहरु आइरहँदा बजारमा अहिले रू. १००० दरका नोटको गम्भीर अभाव देखिएको छ। यही कारण बैंकहरूमा चेक साटेर ठूलो रकम निकाल्न चाहने ग्राहकहरूलाई समेत नगद उपलब्ध गराउन कठिनाइ भइिरहेको बैंकरहरूको गुनासो छ।
बैंकरहरूले जनाए अनुसार १००० दरका नोटको कमी पोहोर सालदेखि नै देखिएको थियो तर पछिल्लो समय यो समस्या झन् गहिरिँदै गएको छ। राष्ट्र बैंकले एटीएमबाट निकाल्न मिल्ने नगद सीमा घटाइसकेपछि अब चेक साट्ने रकमको सीमा पनि हालको १० लाखबाट घटाउने तयारी भइरहेको बताइएको छ।
राष्ट्र बैंकका प्रवक्ता किरण पण्डितले भने यो कदमलाई डिजिटल कारोबारलाई प्रोत्साहन दिने प्रयासका रूपमा लिएको बताएका छन्। उनले नेताका घरमा पैसा जलेका घटनालाई इङ्गित गर्दै “मिडियामा आएका खबरहरूले नगद सर्कुलेशन घटाउनु पर्ने सन्देश दिएका छन्,” भन्दै डिजिटल कारोबारतर्फ जनतालाई आकर्षित गर्न खोजिएको बताए।
तर पण्डितले बजारमा ‘गम्भीर अभाव’ भने नभएको दाबी गरे। उनका अनुसार दशैंका समयमा सुकिला नोट सटहीका क्रममा धेरै ५०० र १००० दरका नोट बजारबाट खिचिएका कारण अस्थायी कमी देखिएको हो। राष्ट्र बैंकका तथ्यांकअनुसार यस वर्ष दशैंका बेला मात्र ६२ अर्ब बराबरका सुकिला नोट साटिएका थिए।
त्यसैगरी, नोट छपाइमा ढिलाइ पनि अभावको अर्को कारण बनेको छ। राष्ट्र बैंकले भर्खरै मात्र नयाँ १००० दरका नोट छाप्न बोलपत्र आह्वान गरेको छ। यो प्रक्रिया अविरल अघि बढेमा अर्को वर्षको भदौतिर मात्र नयाँ नोट बजारमा आउने राष्ट्र बैंकका अधिकारीहरूको अनुमान छ।
हाल राष्ट्र बैंकले ५०० दरका नोट छपाइको काम अघि बढाइरहेको छ भने १००० दरका नोटका लागि ४३ करोड थान छपाइको तयारी भइरहेको छ। अघिल्लो ठेक्का रद्द भएपछि नयाँ डिजाइनका साथ नयाँ ठेक्का प्रक्रिया अघि बढाइएको हो।
२०७९ सालमा भारतको “सेक्युरिटी प्रिन्टिङ एन्ड मिन्टिङ कर्पोरेसन अफ इन्डिया” लाई दिइएको ठेक्का गुणस्तर विवादका कारण रद्द भएपछि प्रक्रिया लामो समय रोकिएको थियो। त्यसपछि सो भारतीय कम्पनीले अदालतमा मुद्दा दायर गरेपछि छपाइ ढिलाइ भयो। अहिले भने सरकारले नयाँ डिजाइन स्वीकृत गरी नयाँ नोट छपाइ प्रक्रियालाई अन्तिम रूप दिइरहेको छ।
नेपाल राष्ट्र बैंकले पछिल्लोपटक २०७६ सालमा १००० दरका नोट छापेको थियो, जुन २०७७ साउन ७ देखि चलनचल्तिमा आएको हो। ती नोट चीनको चाइना ब्याङ्क नोट प्रिन्टिङ एण्ड माइनिङ कर्पोरेसनले छापेको थियो। त्यसबेलादेखि अहिलेसम्म नयाँ नोट बजारमा आएको छैन।
यस पटकको ढिलाइसँगै नेपालमा १००० दरका नोट पुनः बजारमा आउन अब झण्डै ६ वर्ष पर्खनुपर्ने देखिएको छ।
