वर्ष २०७७ लाई फर्केर हेर्दा
अर्थको अर्थ टिम
विश्वव्यापी कोरोना महामारी, विभिन्न प्राकृतिक विपत्ति, आर्थिक दुरवस्था लगायत बाधा व्यवधानबाट गुज्रिएर यति बेला हामी नयाँ वर्ष २०७८ मा प्रवेश गरिसकेका छौं । आर्थिक व्यावसायिक गतिविधिदेखि सामान्य जनजीवनसम्म महामारीको प्रभाव गहिरो रह्यो । गतवर्ष चैत ११ देखि सुरु भएको लकडाउनकै बीच नयाँ वर्ष २०७७ को स्वागत गरिएको थियो । २०७७ साउन पहिलो साता लकडाउन खुल्यो । तर मुलुकमा थुप्रै क्रियाकलाप अझै पनि पूर्णरूपमा सुचारु हुन सकेका छैनन् ।
यो वर्ष कोरोनाको त्रास र राजनीतिक खिचातानीमै बित्यो । वैशाख पहिलो साता नै सरकारले राजनीतिक दल र संवैधानिक परिषद् सम्बन्धी अध्यादेश जारी ग¥यो । चौतर्फी विरोधपछि केही दिनमै उक्त अध्यादेश फिर्ता गरियो । वर्षभरि नै सत्ताधारी दल नेकपाभित्रको विवादले चर्चा पाइनै रह्यो । विवादकै बीच सरकारको सिफारिशमा पुस ५ गते राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीबाट प्रतिनिधिसभा विघटन भयो । सरकारले वैशाखका लागि चुनावको घोषणा ग¥यो । तर सर्वोच्चले फागुन ११ मा विघटनको फैसला बदर गर्दै संसद् पुनःस्थापना गराइदिएको छ ।
यसैबीच, फागुन अन्त्यतिर सर्वोच्चले नेकपाको विवादबारे फैसला गर्दै नेकपा एमाले र माओवादी केन्द्रलाई ब्यूताइदियो । अन्ततः पार्टी एकताको करिब तीन वर्षपछि प्रधानमन्त्री एवम् नेकपा अध्यक्ष केपी शर्मा ओली र अर्का अध्यक्ष पुष्पकलम दाहाल अलग हुनुप¥यो । त्यसपछि मुलुकको राजनीति झन् तरल बनेको छ । विवादका कारण पछिल्लो समय सत्ता परिवर्तनको खेल समेत शुरु भइसकेको छ ।
यस्तै अर्थमन्त्री डा. युवराज खतिवडा ३२ महिने कार्यकाल पूरा गरेर भदौमा बिदा भए भने नयाँ अर्थमन्त्रीमा विष्णु पौडेल जिम्मेवारी पाए । पार्टीभित्रको विवादकै कारण पुस ६ मा माओवादी केन्द्र र माधव कुमार नेपाल पक्षका ७ जना मन्त्रीले राजीनामा दिए । पुस १० गते ओली सरकारले नयाँ मन्त्रीहरूलाई नियुक्त ग¥यो ।
मन्त्रीबाट बिदा भएका खतिवडाले अमेरिकाको राजदूतमा नियुक्ति पाए । मुख्यसचिवबाट राजीनामा गरेका लोकदर्शन रेग्मीले पनि बेलायतको राजदूत बन्ने मौका पाए । मुख्य सचिवमा भने शंकरदास बैरागी नियुक्त भए ।
यस्तै नेपाल राष्ट्र बैंकका डेपुटी गभर्नरद्वय चिन्तामणि सिवाकोटी र शिवराज श्रेष्ठ कार्यकाल सकिएर बिदा भएपछि नयाँ डेपुटी गभर्नरमा डा. निलम ढुंगाना तिम्सिना र बमबहादुर मिश्र नियुक्त भए । साथै बीमा क्षेत्रको नियामक निकाय बीमा समितिको अध्यक्षमा पूर्वसचिव सूर्यप्रसाद सिलवालले नियुक्ति पाए । अध्यक्ष चिरञ्जीवी चापागाइको चारवर्षे कार्यकाल पूरा सकिएपछि माघमा सिलवालाई नियुक्ति दिइएको हो ।
कुलमान घिसिङको कार्यकाल सकिएपछि निकै चर्चामा रहेको नेपाल विद्युत् प्राधिकरणको कार्यकारी निर्देशक बन्ने अवसर हितेन्द्रदेव शाक्यले पाए भने लगानी बोर्ड र नेपाल स्टक एक्सचेञ्जको सहायक कम्पनी सीडीएस एन्ड क्लियरिङको प्रमुख कार्यकारी अधिकृतमा पनि क्रमशः इन्जिनियर सुशील भट्ट र पूर्णप्रसाद आचार्य नियुक्त भए ।
निजीक्षेत्रको दुई छाता संगठन नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघ र नेपाल चेम्बर अफ कमर्शमा पनि यही वर्ष नेतृत्व परिवर्तन भयो । गत मङ्सिरमा भएको महासंघको साधारणसभाबाट शेखर गोल्छाले महासंघ नेतृत्वको जिम्मेवारी सम्हाले भने वरिष्ठ उपाध्यक्षमा चन्द्र ढकाल विजयी भए । यस्तै वर्षको अन्तिममा चेम्बरमा सहमतिबाट राजेन्द्र मल्लको अध्यक्षतामा नयाँ कार्यसमिति चयन गरियो ।
बैंकिङ क्षेत्रतर्फ नेपाल डेभलपमेन्ट बैंकर्स संघमा मुक्तिनाथ विकास बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत प्रद्युम्न पोखरेलको अध्यक्षतामा नयाँ कार्यसमिति चयन भयो । नेपाल इन्फ्रास्ट्रक्चर बैंक, ग्लोबल आईएमई, सन्राइज र एभरेष्ट बैंकमा नयाँ प्रमुख कार्यकारी अधिकृतले जिम्मेवारी सम्हाले । यस्तै महालक्ष्मी र ज्योति विकास बैंकमा पनि नयाँ प्रमुख कार्यकारी अधिकृत आए । इन्स्योरेन्स कम्पनीहरूमा पनि प्रमुख कार्यकारी अधिकृत फेरबदलको चक्र वर्षभरि जारी रह्यो । बैंक मर्जरको हल्ला चले पनि वाणिज्य बैंक र विकास बैंक मर्जरको कुनै सम्झौता भएन ।
यही वर्ष संयुक्त राज्य अमेरिकाको ४६औं राष्ट्रपतिमा डोनाल्ड ट्रम्पलाई पराजित गर्दै डेमोत्र्mयाटिक पार्टीका जो बाइडेन विजयी भए ।
नेपालमै कोभिड परीक्षण शुरू भएको ठीक एक वर्षपछि माघ १४ गतेदेखि कोभिड–१९ विरुद्धको खोप अभियान शुरू भयो, जुन अहिले पनि जारी छ ।
धितोपत्र बजारमा शेयर कारोबार मापक नेप्से परिसूचकले यो वर्ष ऐतिहासिक रेकर्ड कायम ग¥यो । लकडाउनपछि खुलेको बजारमा नेप्से परिसूचक २५ सयभन्दा माथि उक्लियो भने कारोबार पनि औसतमा ८ अर्ब रुपैयाँभन्दा बढीको भयो ।
कोरोना महामारी, राजनीतिक उतारचढाव, असारे विकासको प्रवृत्ति लगायत कारणले यस वर्ष बजेट कार्यान्वयन सुस्त रह्यो । महालेखा नियन्त्रक कार्यालयको तथ्यांक अनुसार चालू आवको ९ महिना बित्न लाग्दा विकास लक्षित पूँजीगत खर्च ३० प्रतिशत हाराहारीमा मात्र भएको छ । यस्तै समग्र बजेट खर्च ५० प्रतिशत पुग्न सकेको छैन । बाँकी ३ महिनामा आधाभन्दा बढी बजेट खर्च गर्नुपर्ने चुनौती सरकारसँग छ ।
राजनीतिक दलहरूको खिचातानीकै बीच, यस वर्ष एउटा महत्वपूर्ण उपलब्धि पनि हासिल भयो । वर्षौंदेखि भूमिगत रहेर अवैध क्रियाकलाप गर्दै आएको नेत्रविक्रम चन्द ‘विप्लव’ नेतृत्वको नेकपा सरकारसँग तीनबुँदे सहमति गर्दै शान्तिपूर्ण राजनीतिमा आयो । यससँगै सरकारले विप्लव नेकपामाथि दुई वर्षअघि लगाएको प्रतिबन्ध पनि फुकुवा गरेको छ ।
यस वर्ष आर्थिक परिसूचक भने सकारात्मक रहेन । नेपाली इतिहासमै चौथो पटक यो वर्ष मुलुकको आर्थिक वृद्धिदर १.९९ प्रतिशतले ऋणात्मक रह्यो । विकास निर्माण र उद्योगधन्दा राम्रोसँग सञ्चालन हुन सकेनन् । त्यसका बाबजुद पनि निर्माणको २ दशकपछि मेलम्चीको पानी अन्ततः यही चैत १५ गतेदेखि काठमाडौं उपत्यकामा वितरण शुरू गरियो । खानेपानी मन्त्रालयले उपत्यकामा मेलम्चीको पानी झारिने लक्ष्य पटक–पटक राख्दै आएको थियो ।
यस्तै माथिल्लो तामाकोशी जलविद्युत् आयोजना, पोखरा क्षेत्रीय र भैरहवा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको प्रगति पनि राम्रो छ । नागढुंगा–सिस्नेखोला सुरुङमार्ग लगायत थुप्रै आयोजना निर्माण पनि यसै वर्ष शुरु भयो ।
समग्रमा वर्ष २०७७ कोरोनाको त्रास, राजनीतिक खिचातानीले अनिश्चियको वर्ष बन्यो । तर नयाँ वर्ष २०७८ ले कोरोना महामारीलाई जित्दै, राजनीतिक स्थिरतासहित नयाँ उमंग, उत्साह र थालनीको वर्ष बनोस् । नयाँ वर्षको अग्रिम शुभकामना
समग्रमा वर्ष २०७७ कोरोनाको त्रास, राजनीतिक खिचातानीले अनिश्चियको वर्ष बन्यो । तर नयाँ वर्ष २०७८ ले कोरोना महामारीलाई जित्दै, राजनीतिक स्थिरतासहित नयाँ उमंग, उत्साह र थालनीको वर्ष बनोस् । नयाँ वर्षको अग्रिम शुभकामना !
