नेपालमा बार्षिक ४८ लाख लिटर दुध उत्पादन, तर कुल उत्पादनको १५ प्रतिशत मात्र पुग्छ बजारमा
काठमाडौं, ५ मंसिर । दुग्ध व्यवसायीहरुका अनुसार नेपालमा दैनिक ४८ लाख लिटर दुध उत्पादन हुने गरेको छ । उत्पादित दुध मध्ये १५ प्रतिशत औपचारिक क्षेत्र, ३५ प्रतिशत अनौपचारिक क्षेत्र र ५० प्रतिशत किसान आफैले उपभोग गर्ने गरेका छन् ।
दुध खरिदका लागि मात्र दैनिक तीन करोड रुपैयाँ भन्दा बढी रकम शहरी क्षेत्रबाट ग्रामिण भेगमा जाने गरेको नेपाल डेरि एसोशिएसनका पूर्व अध्यक्ष सुमित केडिया बताउछन् । “अहिले कुल उत्पादित दुध मध्ये १५ प्रतिशत मात्र राष्ट्रिय दुग्ध संजालमा आएको छ – भने बाँकी ८५ प्रतिशत ग्रामिण क्षेत्रमा उपभोग हुने गरेको छ। यानिकी ८५ प्रतिशत दुधको बजारिकरण अझै हुन सकेको छैन ।” उनले भने । हाल चार लाख ५० हजार परिवार दुध उत्पादनका क्षेत्रमा आवद्ध छन् त्यसमा २० हजारले प्रत्यक्ष रोजगारी पाएका छन् ।
नेपालमा दुग्ध उत्पादनको निकै ठुलो सम्भावना रहेको भएपनि यस क्षेत्रको विकासमा सरकार उदाशिन हुँदा सोचे अनुसारको लाभ लिन नसकेको केडियाले बताए । अझ पछिल्लो समय काठमाडौं उपत्यका सहित देशका विभिन्न स्थानमा व्यवसायीक रुपमा गाई, भैसी पालन गर्नेहरुको संख्या बढ्दो छ । यस क्षेत्रमा राम्रो प्रतिफल देखेर आकर्षित भएको उनले बताए ।
दुध उत्पादनलाई थप प्रवद्र्धन गर्न सरकारले पनि किसानलाई अनुदान, बीमा लगायतका कार्यक्रम संचालन गरेको छ । तर यो प्रभावकारी बन्न नसकेको किसानहरुको गुनासो छ । विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार एक स्वास्थ्य व्यक्तिले प्रतिवर्ष ९१ लिटर दुध पिउनुपर्छ । तर नेपालमा औषतमा ७१ लिटर मात्र पिउने गरेको तथ्यंकले लेखाएको छ । यसले पनि दुधमा ठुलो सम्भावना रहेको प्रष्ट्याउछ ।
तर ग्रामिण भेगका किसानले भने उत्पादित दुधले बजार पाउन नसकेको गुनासो बारम्बार गर्ने गरेका छन् । बजार पाएकाहरुले पनि उचित मूल्य पाउन नसकेको भन्दै पटक पटक सडकमै दुध पोखेर आन्दोलन गर्ने गरेको पाइन्छ ।
