चुक्ता पुँजीको तुलनामा वाणिज्य बैंकहरुको मुनाफा आर्जन भएन, घट्यो प्रति शेयर आम्दामी

शमुयल राना मगरं, १८ माघ । हाल संचालनमा रहेका २८ वाणिज्य बैंकहरुले चालु आर्थिक वर्षको दोस्रो त्रैमासिकको वित्तीय विवरण सार्वजनिक गरिसकेका छन् । सार्वजनिक भएको वित्तीय विवरणहरुको आधारमा वाणिज्य बैंकहरुले चालु आर्थिक वर्षको समिक्षा अवधिमा १०.२६ प्रतिशतले खुद मुनाफा आर्जन वृद्धि गरेको छ । यस्तै गत आर्थिक वर्षको सोहि अवधिको तुलनामा चालु आर्थिक वर्षको समिक्षा अवधिमा वाणिज्य बैंकहरुको खुद मुनाफा आर्जन ४१ प्रतिशतले बढेको छ ।

वाणिज्य बैंकहरुले चालु आर्थिक वर्षको ६ महिनामा खुद मुनाफा आर्जनमा वृद्धि गरेपनि चुक्ता पुँजीमा आएको वृद्धिको तुलनामा सन्तोषजनक हुन सकेको छ्रन । यता गत आर्थिक वर्षको ६ महिनासम्ममा वाणिज्य बैंकहरुको चुक्ता पुँजी १ खर्व ४३ अर्ब रुपैयाँ रहेकोमा चालु आर्थिक वर्षको सोहि अवधिसम्म आईपुग्दा २ खर्ब १८ अर्ब रुपैयाँ पुगेको छ । यो अवधिसम्ममा वाणिज्य बैंकहरुको चुक्ता पुँजी ५२ प्रतिशतले बढेको छ । तर समिक्षा अवधिमा वाणिज्य बैंकहरुको खुद मुनाफा आर्जन भने ४१ प्रतिशतले मात्र बढेको छ । यसरी खुद मुनाफा आर्जनको तुलनामा चुक्ता पुँजीमा भएको वृद्धिले वाणिज्य बैंकहरुको प्रति शेयर आम्दामीमा गिरावट आएको छ ।

२ वर्ष अघि नेपाल राष्ट्र बैंकले मौद्रिक नितीमार्फत बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुलाई चुक्ता पुँजी वृद्धि गर्न निर्देशन जारी गरेको थियो । सो निर्देशन अनुसार वाणिज्य बैंकहरुलाई चुक्ता पुँजी ८ अर्ब रुपैयाँ पुर्याउन भनिएको थियो । चुक्ता पुँजी ८ अर्ब पुर्याउनका लागि वाणिज्य बैंकहरुले गाभ्ने तथा गाभिने, बोनस शेयर, हकप्रद शेयर तथा थप नयाँ शेयर निष्कासनको गरेको थिए । यसरी चालु आर्थिक वर्षको ६ महिनासम्ममा १८ वाणिज्य बैंकहरुले चुक्ता पुँजी ८ अर्ब रुपैयाँ पुर्याएका छन् । (नोटः केहि बैंकहरुले चालु आ.वको ६ महिना भित्र सम्पन्न गरेको वार्षिक साधारण सभामार्फत प्रस्ताव गरेको बोनस शेयरलाई पुँजीकरण गर्दाको आधारमा चुक्ता पुँजी ८ अर्ब रुपैयाँ पुगेको भनिएको हो ।) यस्तै बाँकी रहेका १० वाणिज्य बैंकहरुले समेत बोनस शेयर, हकप्रद तथा थप नयाँ शेयर निष्कासनबाट यो चालु आर्थिक वर्षको अन्त्यसम्ममा चुक्ता पुँजी ८ अर्ब रुपैयाँ पुर्याउने देखिन्छ ।

वाणिज्य बैंकहरुले यो दुई वर्षको अवधिमा जसरी चुक्ता पुँजीलाई आक्रामक हिसाबले वृद्धि गरे सोहि अनुपातमा खुद मुनाफा आर्जन भने गर्न सकेनन् । चुक्ता पुँजी वृद्धिको अनुपातमा खुद मुनाफा आर्जन वृद्धि गर्न नसकिदा वाणिज्य बैंकहरुको प्रति शेयर आम्दामीमा कमी आएको छ । चालु आर्थिक वर्षको ६ महिनाको वित्तीय विवरण अनुसार २४ वाणिज्य बैंकहरुको प्रति शेयर आम्दामीमा गिरावट आएको छ । खुद मुनाफालाई कुल शेयर संख्याले भाग गर्दा प्रति शेयर आम्दामी निस्कन्छ । यसरी प्रति शेयर आम्दामीमा आएको कमीका कारण शेयरधनीहरुको मुनाफा आर्जनमा कमी आउने हुन्छ ।

हुन त वाणिज्य बैंकहरुलाई चुक्ता पुँजी वृद्धि गरे अनुसार त्यसको प्रतिफल दिनपनि चुनौति नै रहेको छ । निक्षेपको अभावका कारण देखिएको कर्जा संकटको बावजुत पनि वाणिज्य बैंकहरुले मुनाफा आर्जन गरेका छन् । यता बैंकर्सको अनुसार निक्षेप अभावले महंगोमा निक्षेप संकलन गर्दा पुँजीको लागत बढ्न गई यसको असर मुनाफा आर्जनमा देखिएको छ । तर बैंकहरुले कर्जाको व्याजदर समेत वृद्धि गरेका छन् । यसरी कर्जाको व्याजदरमा गरिएको वृद्धि कै आधारमा मुनाफा आर्जन गर्नु दिर्घकालिन अवतरण भने पक्कै होइन । कर्जाको व्याजदरमा भएको वृद्धिले ऋणीहरुलाई थप भार बोकाउँछ, यसरी भार हुँदा कर्जा समयमा नउठ्ने र बैंकहरुको प्रोभिजनिङमा असर पर्ने देखिन्छ । अर्काे तर्फ तलरता अभाव भए पनि बैंकहरुले कर्जा विस्तारलाई भने बढाएको छ । अहिले निक्षेपको तुलनामा कर्जा विस्तार अधिक भएको छ । चालु आर्थिक वर्षको ६ महिनामा निक्षेप संकलन ११ प्रतिशतले वृद्धि गरेको वाणिज्य बैंकहरुले कर्जा विस्तार भने १८ प्रतिशतले बढाएको छ । निक्षेप संकलन भन्दा कर्जा विस्तार धेरै गर्दा बैंकको सिसिडि रेसियोमा असर परेको छ । सिसिडिले बैंकले बैंकको कर्जा दिनसक्ने क्षमता वा सिमालाई निर्धारण गर्दछ । अहिले सिसिडि ७९ प्रतिशतसम्म पुगिसकेको छ । राष्ट्र बैंकको अनुसार सिसिडि ८० प्रतिशत हुन पर्दछ । यसरी सिसिडि नियमकिय सिमासम्म आउँदा बैंकहरुको कर्जा विस्तारमा असर पर्छ । जसले गर्दा बैंकहरुले कर्जा विस्तार गर्न नसकिने देखिन्छ ।

कर्जा विस्तारलाई बढाउन बैंकहरुले निक्षेषको अन्य स्रोतहरु खोज आवश्यक रहेको छ । बैंकहरुको निक्षेपको प्रमुख स्रोत विप्रेषणमा कमी आएको छ । यस्तै सरकारले पुँजीगत खर्च गर्न नसक्दा समेत बैंकहरुको निक्षेपमा कमी आएको हो । सरकारी ढुकुटिमा रकम थन्किएर बस्दा बजारमा मुद्रा प्रदायमा कमी आउँछ । यसरी मुद्रा प्रदायमा कमी आउँदा तरलता अभाव हुन जान्छ ।

वाणिज्य बैंकहरुले केन्द्रिय बैंकको निर्देशन अनुसारको चुक्ता पुँजी पुर्याउन प्रयास गर्दै आएको छ । चुक्ता पुँजी वृद्धि गरेसंगै बैंकहरुले आफ्नो कारोबारलाई समेत वृद्धि गर्न आवश्यक रहेको छ । बैंकहरुले आफ्नो कारोबार विस्तारका लागि वित्तीय पहुँच नपुगेको क्षेत्रमा संजाल विस्तार गर्नु पर्नेछ । यस्तै नयाँ क्षेत्रमा कर्जाको विस्तार पनि आवश्यक रहेको छ । जसले गर्दा बैंकहरुको खुद मुनाफा आर्जनमा सकारात्मक असर पर्ने हुन्छ ।