विदेशी मुद्राको सञ्चिति अझै बलियो, तर रफ्तारमा कमी: नेपालको अर्थतन्त्रमा नयाँ चुनौतीको संकेत
काठमाडाैं, २८ चैत्र । नेपाल राष्ट्र बैंकको पछिल्लो तथ्यांकले देखाउँछ कि देशसँग अहिले पनि पर्याप्त मात्रामा विदेशी मुद्रा सञ्चिति छ। तर, त्यो सञ्चितिमा वृद्धि हुने दर भने सुस्त हुँदै गएको छ, जसले भावी आर्थिक चुनौतीको संकेत दिन थालेको छ।
राष्ट्र बैंकका अनुसार सन् २०२४/२५ को फागुन मसान्तसम्म नेपालको शोधनान्तर स्थिति रू. ३ खर्ब १० अर्ब ३७ करोडले बचतमा रहेको छ। अघिल्लो वर्ष सोही अवधिमा यो रकम अझ धेरै, अर्थात् रू. ३ खर्ब २७ अर्ब ५५ करोड थियो। अमेरिकी डलरमा हेर्दा समेत यो वर्ष २ अर्ब २९ करोडले बचतमा छ, जुन अघिल्लो वर्षको २ अर्ब ४६ करोडभन्दा केही कम हो।
सबैभन्दा ठूलो विदेशी मुद्रा स्रोत – विप्रेषण आप्रवाह (रेमिट्यान्स) – मा वृद्धि भए पनि अघिल्लो वर्षको तुलनामा त्यसको दर घटेको देखिन्छ। आठ महिनामा रेमिट्यान्स ९.४ प्रतिशतले बढेको छ भने अघिल्लो वर्ष यो दर १८.३ प्रतिशत थियो। यसले रेमिट्यान्स वृद्धि सुस्त हुँदै गएको देखाउँछ।
विदेश गएका श्रमिकको संख्या भने उस्तैभन्दा बढ्दो छ – नयाँ श्रम स्वीकृति लिनेको संख्या ३ लाख १७ हजार नाघेको छ भने पुनः स्वीकृति लिनेको संख्या २ लाख १७ हजार पुगेको छ। तर, त्यस अनुपातमा रेमिट्यान्सको आम्दानी नबढ्नुले शंकास्पद अवस्था सिर्जना गरेको छ – के रेमिट्यान्सको रकम सुन वा अन्य अवैध आयातमा खर्च भइहेको हो?
यसैबीच, पर्यटन आम्दानी भने अपेक्षाकृत कम बढेको छ। यो वर्ष भ्रमण आय ५६ अर्ब ७० करोड पुगेको छ, जुन अघिल्लो वर्षको ५१ अर्ब ६९ करोडभन्दा ९.७ प्रतिशतले मात्र बढी हो। उल्टै, भ्रमण खर्च (विदेश गएका नेपालीले खर्च गरेको) २०.६ प्रतिशतले बढेर १ खर्ब ४८ अर्ब ११ करोड पुगेको छ। भ्रमण आयले कुल खर्चको एक तिहाइ मात्र धान्न सक्ने अवस्था देखिएको छ।
समीक्षा अवधिमा प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानी (FDI) आप्रवाहमा भने उल्लेखनीय ५०.८ प्रतिशतको वृद्धि भएको छ। अघिल्लो वर्षको ५ अर्ब ६६ करोडको तुलनामा यो वर्ष ८ अर्ब ४९ करोड पुगेको छ।
हालसम्मको विदेशी मुद्रा सञ्चिति सन्तोषजनक देखिए पनि रफ्तारमा आएको गिरावटले भविष्यमा चेतावनी दिने संकेत देखिएको छ। आठ महिनाको आयात खर्चलाई आधार मान्दा, नेपालको बैकिङ क्षेत्रसँग रहेको सञ्चिति १७.२ महिनाको वस्तु आयात तथा १४.३ महिनाको वस्तु तथा सेवा आयातलाई धान्न पर्याप्त देखिन्छ।
