‘सिन्ज्याङमार्गको खोजी’: एयर इन्डियाको बोझ घटाउन भारत सरकार कूटनीतिक दौडधुपमा

पाकिस्तानले अप्रिल अन्त्यतिर कूटनीतिक तनाव बढेपछि भारतीय उडानका लागि आफ्नो हवाई क्षेत्र बन्द गरेपछि एयर इन्डियाको संचालन लागत एकाएक बढेको हो। कम्पनीका आन्तरिक दस्तावेजअनुसार पाकिस्तानमार्ग बन्द भएपछि ईन्धन खर्च मात्रै २९ प्रतिशतले बढेको छ भने अमेरिका, क्यानडा र युरोप जाने लामो दूरीका उडान तीन घण्टासम्म ढिलो हुन थालेका छन्। टाटा समूह र सिंगापुर एयरलाइन्सको स्वामित्वमा रहेको एयर इन्डियाले हवाई मार्ग अवरोधका कारण वार्षिक करिब ४५५ मिलियन डलर बराबरको नाफा प्रभावित भएको अनुमान गरेको छ।

यसले गर्दा आर्थिक वर्ष २०२४/२५ मा कम्पनीले ४३९ मिलियन डलरको घाटा बेहोर्नुपरेको छ। यस्तो अवस्थामा कम्पनीले अस्थायी सरकारी अनुदानको माग पनि गरेको बताइएको छ।

चीनसँगको कूटनीतिक पहल

एयर इन्डियाले चीनको उइगुर स्वायत्त क्षेत्रअन्तर्गत पर्ने होटन, काश्गर र उरुम्ची नजिकका मार्गलाई वैकल्पिक हवाई मार्गका रूपमा प्रयोग गर्न अनुमति दिलाउन भारत सरकारसँग आग्रह गरिरहेको छ। यस्तो अनुमति मिल्यो भने भारत–अमेरिका तथा भारत–क्यानडाका उडान छोटिने, ईन्धन लागत घट्ने र कम क्षमतामा चलाइएका केही रुट पुनःस्थापित हुने कम्पनीको दाबी छ। न्युयोर्क–दिल्ली र भ्यानकुभर–दिल्ली उडानमा मात्रै साप्ताहिक १.१३ मिलियन डलर घाटा घट्ने अनुमान गरिएको छ।

तर यो मार्ग खुल्ने सम्भावना विशेषज्ञहरूले निकै न्यून देखेका छन्। सिन्ज्याङ क्षेत्र सैन्य दृष्टिले अत्यन्त संवेदनशील मानिन्छ, जहाँ चिनियाँ जनमुक्ति सेनाको पश्चिमी थिएटर कमान्डको कडा निगरानी छ। मिसाइल, ड्रोन र हवाई–रक्षा प्रणालीको व्यापक तैनाथी भएका कारण अन्तर्राष्ट्रिय एयरलाइन्सले सामान्यतया यो मार्ग प्रयोग गर्दैनन्।

एयरनभ रडार तथ्यांकअनुसार होटन विमानस्थलमा गत १२ महिनामा कुनै पनि गैर–चिनियाँ विमान अवतरण वा उडान भएको छैन। जटिल भूभाग, आकस्मिक अवतरण स्थलको अभाव र सुरक्षा जोखिमका कारण चीनले अनुमति दिने सम्भावना कमजोर रहेको विश्लेषकहरूको ठहर छ।

सुरक्षा चुनौतीपछि थप दबाब

गत जुन महिनामा एयर इन्डियाको अहमदाबाद–लन्डन उडान १७१ दुर्घटनामा २६० जनाको मृत्यु भएपछि कम्पनीले उडान कटौती गर्नुपरेको थियो। यसले कम्पनीको प्रतिष्ठामा थप असर पारेको थियो, जसलाई पुनःस्थापित गर्न एयर इन्डिया प्रयासरत छ।

यता, टाटालाई २०२२ मा कम्पनी बेच्दा भारत सरकारले पुराना कर दाबीहरबाट सुरक्षा दिने आश्वासन दिएको थियो। तर हालै ७२५ मिलियन डलर बराबरका पुराना करसम्बन्धी सूचनाहरू पुनः सक्रिय हुँदै गएपछि एयर इन्डियाले कानुनी जोखिम व्यवस्थापनका लागि पनि सरकारी सहयोग खोजिरहेको छ।

पाकिस्तानमार्ग चाँडै खुल्ने संकेत नभएकाले एयर इन्डियाको आर्थिक चुनौती दिगो रूपमा कति समय टिक्ने हो भन्ने चिन्ता भारतीय अधिकारीहरूमा बढ्दो छ।